Ankara Ansiklopedisi - 6 Turan Tanyer / Kebikeç Dergisi

Turan Tanyer’in Kebikeç Dergisi’nde yayınlamakta olduğu “Ankara Ansiklopedisi”ni daha önce Solfasol’de duyurmuş ve tanıtmıştık. Ankara’nın başına gelen en güzel şeylerden biri olan bu ansiklopedi, Kebikeç’in “Bilim Tarihi 2” dosyasının yer aldığı 48. sayısında yeni maddelerle devam ediyor.

Tanyer, belki kendisinden başka hiç kimsenin cesaret edemeyeceği bir gözüpeklikle, Ankara’yı ama bambaşka bir Ankara’yı, bizlere tanıtmaya devam ediyor. Bu sayıda yer alan maddelerin başlıkları şöyle: Senai Çakınok, Fidanlık, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Hayati Karaşahin’in idamı, İtfaiye Meydanı, Zafer Apartmanı.

Bu maddelerin yazımında, Tanyer kendi kaynaklarını, bir Ankaralı olarak yıllardır biriktirmiş olduğu gözlemlerini, bilgilerini ve arşivleri, kendi özel arşivini ve düşüncelerini, ama her şeyden daha önemlisi, kendi duyarlığını ve kente yaklaşımının, o çok esirgeyen ve bağışlayan mucizevi şefkatini kullanıyor.

Yazdığı her madde, kente dair bir değeri ve değerlendirmeyi, bir inceliği ve kültürel derinliği yansıtıyor. Kentte, gündelik yaşamın o dönemdeki özelliklerine göre nasıl gerçekleşmekte olduğunu ve o dönemde bu kentte yaşayanların, şiire, sanata ve öyküye nasıl baktıklarını, aynı zamanda bunları yazan sanatçılarının da, yaşadıkları kente nasıl baktıklarını anlatarak her maddenin içeriğinin hem hafifleyip uçmasını sağlıyor hem de kentin, çeşitli sınıflardaki hemşerilerine nasıl bir yaşam çevresi sunduğunun gerçekçi bir profilini çiziyor.

“Her madde, kente dair bir değeri ve değerlendirmeyi, bir inceliği ve kültürel derinliği yansıtıyor.”

Sadece kitaplardan değil, dergilerden, gazetelerden ve arşivlerden de yararlanıyor. Fidanlık maddesini okuduktan sonra Kurtuluş Parkı’nın yanından geçerseniz, eskiden geçtiğiniz gibi değil, oraya daha farklı bir gözle bakarak ve daha farklı bir derinlikle görerek geçeceğiniz çok kesin. İtfaiye Meydanı için de GMK için de
aynı şeyler söylenebilir. Yitip gitmiş bir bina, bir apartman, yitip gitmeden önce ne yaşamıştı? Nasıl yaşamıştı? Neden böyle bir yaşamı olmuştu bu binanın, bu caddenin, bu parkın, bu insanların?

Eğer bu maddeler yazılmasaydı, zaten artık olmayan bir binayı bilemeyeceğimiz gibi, onun içindeki yaşamın niteliklerini ve mahremini hiçbir biçimde bilemeyecektik. Belki şöyle düşünülebilir: Zaten olmayan bir şeyin ne olduğunu bilmesek, eksik kalan ne olur?

Yanıt aslında çok yalın: O zaman bugün gözümüzün önüne gerilmiş dekorun, gösterişçi ama çiğ renklerinden ve Ankaparkvari şımarık ama iflas etmiş kolajından başka hiç bir şey olmayacaktı görebileceğimiz. O zaman içinde yaşadığımız kent, iki boyutlu bir dekordan ibaret olacaktı sadece. Oysa Tanyer’i okuyunca hemen ve kolayca, hem de sevecenlikle kavrıyoruz ki, Ankara öyle bir yer değil. Çok örselenmiş ve örselenmekte olabilir; ama bugün acı çekmekte olan soylu bir kimliği var.

Tanyer’in yazmakta olduğu ansiklopedi maddeleri, bu sayı ile 75’e ulaşmış bulunuyor. Bu maddelerin genellikle hangi konulara ait olduğuna dair, belkihenüz aceleci ve bu nedenle de eksik sayılabilecek olsa da, daha önce bir sınıflandırma denemesi sunulmuştu. Şimdi bu sınıflamayı tekrarlayarak ve biraz geliştirerek yeniden sunmak yararlı olacak:

Sınıflandırmada kentin toplumsal ve kültürel tarihi bakımından önem taşımış olan yerler ve bu yerlerin işlevleri, hem kişiler hem de bu kentteki yaşamlarına dair başlıklar yer alıyor. Bazı maddeler ise “Ankara ile ilgili çeşitli konular” başlığı altında henüz sınıflandırılamamış durumda. Maddeler arttıkça, bu sınıflandırılamamış başlıktan yeni başlıklar oluşacak veya bütünüyle yenileri girecek ansiklopediye, hem de (belki) eski başlıklar değişecek ve daha iyi bir açıklama getirebilecek.

Aşağıda ansiklopedi maddeleri için düşünülmüş olan sınıflandırma önerisi ve her sınıfta bulunan madde sayısını sunan kısa bir liste bulunuyor. Bu tablodan da kolayca görülebileceği gibi, Tanyer, bu kentte yaşamış ve bu kente bir biçimde katkıda bulunmuş kişileri anmayı önemsiyor (16). Unutulmamaları ya da anımsanması için onları bize tanıtıyor. Yine önem verdiği konular, daha çok kentin coğrafyasında farklı biçimlerde yer alan mekanlarla ilgili: Lokantalar, meyhaneler, kulüpler ve pastaneler ve önemli binalar, apartmanlar ya da pansiyonlar (10). En çok önemsenen konular arasında, kentin kültürüne katkıda bulunan yerler ve örgütlenmeler var: kitapevleri/kitapçılar (7), sinemalar ve tiyatro sahneleri (6), dergi yayınlayan örgütlenmeler ve Ankara’da yayınlanan dergiler (6).

• Ankara ile ilgili çeşitli konular (5)
• Ankara’da yaşamış (ya da yaşamının bir bölümünde Ankara’da bulunmuş önemli) kişiler (16) • Dergi yayınlayan örgütlenmeler ve Ankara’da yayınlanan dergiler (6)
• Eczaneler (2)
• Kitap yayınlayan örgütlenmeler (3)
• Kitapevleri/ kitapçılar (7)
• Kriminal olaylar (3)
• Lokantalar, meyhaneler, kulüpler ve pastaneler (10) • Önemli binalar, apartmanlar ya da pansiyonlar (10) • Sinemalar ve tiyatro sahneleri (6)
• Spor kulüpleri/ spor olayları (3)
• Yerler: Cadde, sokak, meydan ve parklar (5)

Ankara Ansiklopedisi’nden dolayı Turan Tanyer’e ve Kebikeç’e ne kadar teşekkür etsek azdır...