Ankara'da Birileri"Sanatın içine tükürüyor" Heykeller, Rölyefler, Sanat Eserleri Birer Birer Kayboluyor...

Ankara’da kent hayatımız adına, yaşamımızla kente değer ve anlam katan, önemli sanatçılarımızın heykelleri, rölyefleri ardı ardına, birer birer ya kayboluyor ya yer değiştiriyor ya kaldırılıyor ya da yıkılan bir binanın enkazı altında kalıyor. Meydansız ve araç otobanlarıyla örülmüş Ankara’nın, geriye kalmış birkaç meydanından birinde, parkında, Kızılay’ında ilk gökdeleninde ve Tandoğan’ındaki heykelleri, rölyefleri, plastik sanat eserleri yok edilerek, kentin ruhuna büyük bir neşter vurulmuş oluyor.

Sanat tarihçisinden vekiline, meslek odalarından kentlisine ama hepimize; kente ve sanata yapılan bu vahşi saldırılara karşı kentimizi birlikte savunmak düşüyor.

Son dönemde yaşanan sanat eseri hırsızlıklarına ilişikin görüşleri derledik:

"Bu basit bir heykel hırsızlığı değil"

Sanat tarihçi Kıymet Giray, kaybolan İlhan Koman heykeliyle ilgili kaçırılmaması gereken noktalara dikkat çekiyor:

"... Bu aşamada 4 önemli konuyu gözden kaçırmamamız gerekir:

1.Bilindiği gibi; İlhan Koman yurt dışında yaşamış olan ve birçok uluslararası heykel parkında heykeli yer alan çok önemli bir sanatçıdır. Edirne'de de bir Müzesi vardır.

2. Bu basit bir heykel hırsızlığı değildir. Çok ünlü olan ve uluslararası alanda bilinen bir sanatçının heykelinin hırsızlığıdır. Bu nedenle uluslararası hırsızlık bülteni çıkarılmalıdır.

3. Çok yüksek bir maddi değere haizdir. Sanat tarihi açısından da, maddi değerinden çok daha yüksek bir manevi ve bilimsel kıymete sahiptir. Kaybolmasından sorumlu olanların hukuki inceleme geçirmeleri gereklidir.

4. Bu heykelin projesi Sanart Derneğine aittir. Şikayetçi olmalıdır. Bulunması ve yeniden yaptırılması konusunda proje müellifi olarak hak sahibidir. Bu arada oğlu yaşamaktadır. Babasının sanat eserleri üzerinde hak sahibidir."

Alındı mı, Çalındı mı?

Konuyu bir yazılı soru önergesiyle TBMM gündemine taşıyan CHP İstanbul Milletvekili Zeynel Emre, Kültür Bakanı Nabi Avcı'ya şu soruları yöneletti:

1. Dünyaca tanınmış önemli bir cumhuriyet sanatçısı olan ilhan Koman'ın Bakanlığınız envanterine kayıtlı ya da veri tabanında bulunan eser sayısı nedir? Türkiye dışında bulunan eserlerine dair bir bakanlık kaydı bulunmakta mıdır? Bu eserler hangileridir ve nerelerdedir?

2. 14 yıldır Seğmenler Parkında bulunan bronz İlhan Koman heykeli şu anda nerededir?

3. Parktaki İlhan Koman heykeli tam olarak hangi tarihte, bulunduğu yerden alınmıştır? Heykeli kim, hangi nedenle, kimin kararıyla kaidesinden ayırmıştır?

4. Heykelin bulunduğu parkta görevli güvenlikçilerin, vatandaşlara heykelin belediye tarafından alındığına yönelik ifadeleri doğru mudur, araştırılacak mıdır? Doğru ise belediyenin heykelin kendilerinde olmadığına ilişkin açıklamaları ne anlama gelmektedir?

5. Heykelin Ankara Büyükşehir Belediyesi görevlileri tarafından alındığını ifade eden güvenlik görevlilerinin artık görevleri başında olmadığı doğru mudur?

6. Heykelin çalındığı bilgisi doğru mudur? Doğru ise konu ile ilgili olarak Bakanlığınızın yürüttüğü bir soruşturma var mıdır? Ne aşamadadır?

7. Tüm sanatsal ve tarihsel önemi ile birlikte eserin maddi değeri bu durumu nitelikli sanat eseri hırsızlığı kapsamında ele almayı gerektirmez mi? Bakanlığınız konuyu ilgili emniyet yetkilileri ile paylaşmış mıdır?

8. Heykelin 'kaybolmasında' bakanlığınızın sorumluluğu nedir? Bakanlığınız konuya ilişkin hangi adımları atmayı planlamaktadır?

"Sorumlu Büyükşehir ve ANFA'dır"

Konuyla ilgili TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi adına açıklama yapan Tezcan Karakuş Candan parkın güvenliğinden sorumlu ANFA'nın sorumluluğuna dikkat çekti ve şöyle dedi:

“Seğmenler Parkı Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin görev ve yetkisi alanında bulunmaktadır. Belediye tarafından güvenlik işi ANFA adlı güvenlik firmasına ihale edilmiştir. Heykelin korunmasından sorumlu ANFA güvenlik firması, görevinin gereklerini yerine getirmeyerek görevlerini ihmal etmişlerdir. Görevi kötüye kullanma suçu işleyenler kamu davası açılması için suç duyurusunda bulunduk”.

Bu İlk Değil, Fail Belli...

Ankara'nın kaybolan sanat eserlerine ilişkin bilinen geçmişi de hatırlatan TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi ise önemli tespitlerde bulunuyor ve şöyle diyor:

Hatırlatmak isteriz ki, çalındı iddiasıyla ortadan kaybolan ve akıbetleri hakkında hiçbir bilgi alamadığımız benzer hadiseler geçtiğimiz senelerde de Ankara'da birçok kez yaşanmıştır. Dünyaca ünlü piyanist ve besteci Chopin'in bronz büstü, AOÇ'deki Tarımcı Atatürk Anıtı'nın rölyefleri, 21 yıl önce Yüksel Caddesi'ne yerleştirilen 'Çiçekçi Kız' ve 'Oturan Yorgun Amca' heykelinden sonra geçen sene hepimizin günlük hayatının hafızalarında yer eden 'Oturan Kadın' heykeli de çalındı iddiasıyla ortadan kaybolmuştur. Kamusal mekânlarda halka mal olmuş kentsel kamusal sanat öğelerimiz, bu örnekler ve daha kim bilir nicesi akıbetlerini bilmediğimiz bir şekilde tek tek yok olmaktadır. Eğer böylesi organize bir suçun varlığı söz konusu ise bu sorun yıllardır neden çözülmemiştir?

Ankara'nın meydanlarında, parklarında yer edinmiş neredeyse Başkent ile yaşıt olan 'Su Perileri' heykeli de benzer bir öyküye sahiptir.
'Su Perileri' heykelinin son olarak 90'lı yıllarda bulunduğu Tandoğan Meydanı'ndan kaldırıldıktan sonra akıbeti öğrenilememiş, ancak yıllar sonra belediye depolarında çürümeye bırakıldığı tespit edilmişti. 16 yıl depoda kaldıktan sonra, geriye kalabilen parçalarının restorasyonu yapılarak Cer Modern otoparkında bekçi kulübesinin yanındaki alana yerleştirilmesi uygun bulunmuştu. Bu örneklerden ötürü olayın birinin faili belli iken, kaybolduğu öne sürülen ve çalınması yeterince zor olan bu heykellerin yine çeşitli depolarda bulunup bulunmadığının haklı endişesini yaşamaktayız.

Abidin Dino'nun Evinden Seğmenler Parkına...

Seğmenler Parkından çalınan İlhan Koman heykelinin ve Otto Herbert Hajek'in Hergelen Meydanındaki çevre düzenlemesinin hikayesini Erdal Duman ve Rezzan Gümgüm şöyle anlattı:

Koman, 1978 yılında Paris’te sanatçı Abidin Dino’nun evinde kil figürler yapmıştır. Daha sonra heykeller Stockholm’e gelmiştir. Ne yazık ki İlhan Koman hayattayken bronza dökülmeleri mümkün olmamıştır. 1989 yılında Abidin Dino, Koman ailesi ve Galeri Nev’in çabalarıyla İtalya’da bronza dökümü gerçekleşir ve bir tanesi büyütülerek 1991 yılının son günü Ankara’lılara yeni yıl armağanı olarak Seğmenler Parkına yerleştirilir.

1989 ve 1994 yılları arasında Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin Murat Karayalçın döneminde, Ankara’nın kamusal alanları ve meydanlarına, birçok sanatçı ve sanat kurumunun katkısıyla belirlenen birçok mekâna, çok değerli eserleri yerleştirmiştir.

Yine sanat alanında çok önemli bir yere sahip olan Alman sanatçı Otto Herbert Hajek’in “Hergelen Meydanı’nında yer alan heykeli şu anki yönetim tarafından kimseye danışılmadan yıkılmış ve ortadan kaldırılmıştır.

Bu iki olayda da yönetim bir açıklamada bulunmamıştır. İlhan Koman heykeli için parkı korumakta olan görevlilere soru yöneltildiğinde, “belediyenin aldığı, temizliğini ve bakımını yaptıktan sonra yerine yeniden konulacağı” yanıtı alınmıştır. Burada sadece iki heykelden bahsedilmektedir. Çalınan, yakılan, yıkılan, kaldırılan ve saklanan daha birçok heykel rölyef vardır.

Cevabını hepimizin bildiği bir soruyla bitirelim. Sorumuz Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı'ya: Kamusal alanda olsun ya da olmasın, yerel yönetim kontrolünde veya özel teşebbüsün, bireyin mülkiyetinde olsun; bizim olan sanat eserlerimizin bir envanteri var mıdır, nasıl bir takip ve envanter tutma metodu uygulamaktadır, bir danışman kadro ile birlikte çalışılmakta mıdır?

İlhan Koman, Burhan Alkar, Kuzgun Acar, Otto Herbert Hajek’in bu kente kattığı anlamı takip etmeye devam edeceğiz.