Ankara ile İlgili Yeni Yayımlanan Birkaç Kitap

Solfasol’un 55. sayısında yayımlanan, Ankara ile ilgili kısa kitap listesi hem ilgi çekmiş hem de eleştiri almıştı. Eleştiriler haklıydı, çünkü Ankara ile ilgili birçok önemli kitap, listede yer almıyordu. Yazının amacı zaten bir başlangıç oluşturmaktı ve eksiksiz bir liste oluşturmak gibi bir niyeti de yoktu. Bu eleştiriler dikkate alındığında, Ankara ile ilgili kitaplar yayımlandıkça, onları kısaca duyurmak ya da tanıtmak gibi bir yaklaşımın, hem büyük bir “Ankara kitapları tanıtımı yükünü” hafifletebileceği, hem de kitapların tazeliğini kaybetmeden tanıtılıp, meraklısının bilgisine hemen sunulmasına olanak sağlayacağı anlaşılıyor.

Bu nedenle son aylarda yayımlanmış olan kitapların tanıtımına geçiyorum hemen. Kitapların hepsi çok yeni. Bu tanıtımlar çok kısa olacağı için, kitapların asıl güzellikleri ve gerçek albenileri çok örselenmiş olacak, biliyorum. Umudum, bu kısacık yazıların, herkesi gerçek kitaplara ulaşmaya heveslendirmesi...

Alt başlığı, “Meraklı ve Uslu bir Çocuğun Gözünden Ankara” olan Ankaralamalar, bir çocuğun gözünden Ankara’nın 1950’li-60’lı yıllarını anlatıyor. Kitap, hem grafik olarak, hem de içerik olarak büyük bir özenle hazırlanmış. İçindeki başlıklar, kısaca gündelik yaşamın çeşitli özelliklerine göre oluşturulmuş. Her yazı, birkaç sayfalık bir deneme
ve fotoğraflardan oluşuyor. Kitabın eki olarak bir de harita var. Ankara Şoför Okulu hazırlamış. Haritada Yenişehir, Akay Yokuşu’nda bittiğine göre, 1940’lı yıllara ait olmalı...

İkinci kitap olan “Bir Başkentin Anatomisi: 1950’lerde Ankara” da, aynı dönemle ilgili. Bu kitap da anılara dayanarak yapılan bir derleme niteliğinde. Ancak çok farklı bir kitap. Kitabın bir ilginç yönü var: İdeal kent Yayınlarının da, bu yayınlar içinde oluşturulmaya başlanan Ankara Kitaplığı dizisinin de, ilk kitabı olma özelliğini taşıması. Kitap gerçekten 1950’li yıllarda tasarlandığı ve belki de yazıldığı için, dönemin üslubunu ve yaklaşımını yansıtıyor. İlk kitap gibi şakacı değil. Daha ciddi, almanak türü bir kitap. Çeşitli başlıklar altında Ankara’nın akarsularından başlayarak, tarihi yapılarını, sonra modern binalarını (“Ankara’nın ünlü ilk binaları”) tanıtmakla başlıyor ve daha sonra mesireler, kahveler, oteller, pastaneler, tiyatrolar, sinemalar, lokantalar vb. gibi, gündelik yaşamın çeşitli ihtiyaçlarının karşılandığı mekanları, tek tek anlatıyor.

Kaçak Saray, tam bir Ankara kitabı sayılmasa da, Ankara’nın çok önemli bir bölümünü ilgilendiren uygulamalarda, kamusal yarar ile politik/ ideolojik çıkarların nasıl çatıştığını ve “tarihin, mimarinin, hukukun” ışığında yapılan mücadeleyi yansıtıyor. Kitabın bölümleri, talan ve mücadele tarihini, AOÇ’nin kuruluşundaki amaçları ve verilen hukuk mücadelesini anlatıyor.

Tanıtmak istediğim diğer üç kitap ise, Ankara’nın bütününe değil, bir mahallesine/ semtine ve belki de daha çok bir sorun alanına dair yapılmış olan alan araştırmalarının kitaplaştırılmasıyla oluşturulmuş. Üçü de İletişim Yayınları’ndan.

“Küçük Moskova Tuzluçayır” adını taşıyan kitap, aslında bir lisans bitirme tezine dayanıyor. Yazar, zaten içinde yaşamakta olduğu bu mahalle ile ilgili çalışmalarını, tezden sonra da sürdürmüş geliştirmiş ve bizlere bu kadar ilginç bir kitabı okuma imkanı yaratmış. Kitapta, mahallenin hem tarihi, hem de toplumsal ve politik yapısı anlatılıyor. Kitap, Türkiye’nin kentsel-toplumsal muhalefet tarihinin bir bölümü olarak da okunabilir.

Mamak’taki Ege Mahallesi’nin öyküsü de, Bu Çamuru Beraber Çiğnedik Bir Gecekondu Mahallesinin Hikayesi adlı kitapta anlatılıyor. 1970’lerdeki kuruluşundan başlayarak, kentsel dönüşümün başlayışına kadar, bu gecekondu mahallesinin yaşamı aktarılıyor. İşin kolayına kaçıp, kitabı çok güzel anlatan bir arka kapak alıntısı yapacağım: “Muazzam canlı malzemesiyle, roman lezzetinde okunacak bir araştırma.”

Son kitap ise, hepimizin en çok merak ettiği konulardan biri üzerinde yapılmış bir alan araştırmasının bulgularını ve sonuçlarını veriyor bize. Kitabın adı “Mış Gibi Site Ankara’da bir TOKİ-Gecekondu Dönüşüm Sitesi”. Gecekonduları ve kentsel dönüşüm öykülerini biliyoruz ama gerçekten gecekondusu yıkılıp da TOKİ evlerine gidenler, orada nasıl yaşıyorlar, ne düşünüyorlar yeni yaşam çevreleri hakkında? İşte bunu şimdiye kadar sadece seziyorduk, ama pek de bilmiyorduk. Esenboğa’ya doğru giderken “Pursaklar mevkiine gelince Karacaören-TOKİ Konutları işaretiyle sağa döndüğünüzde, iki buçuk kilometre kadar dikçe bir yokuşu çıktıktan sonra (...) boş bir alanın ortasında yükselen çok katlı bloklar...” diye başlıyor anlatı. Çoğunluk, Pamuklar ve Baraj mahallelerinden gelmiş; Ankara’nın ilçelerinden gelenler de var. Hayatların nasıl “baştan aşağı” değiştiği anlatılıyor kitapta...

Her biri çok ilginç ve değerli olan kitapları daha fazla hırpalamamak için, burada kesiyorum. Kitapların künyeleri, yazarlarının soyadına göre alfabetik olarak, aşağıda yer alıyor:

- Hasan Akyar (2015), Ankara Ankaralamalar Meraklı ve Uslu bir Çocuğun Gözünden Ankara, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi, Ankara

- Tahire Erman (2016),Mış Gibi Site Ankara’da bir TOKİ-Gecekondu Dönüşüm Sitesi,İletişim Yayınları Araştırma İnceleme Dizisi, İstanbul

- Tezcan Karakuş Candan, Ali Hakkan, Gökçe Bolat (2015), Kaçak Saray Kibir İsraf Hukuksuzluk, Kırmızı Kedi Yayınları, İstanbul

- Nazmi Özalp (hazırlayan: Haluk İmga)(2016), Bir Başkentin Anatomisi: 1950’lerde Ankara, İdealkent Yayınları, Ankara

- Burcu Şentürk (2015), Bu Çamuru Beraber Çiğnedik Bir Gecekondu Mahallesinin Hikayesi,İletişim Yayınları Bugünün Kitapları Dizisi, İstanbul

- Yelda Yürekli (2016), Küçük Moskova Tuzluçayır, İletişim Yayınları Araştırma İnceleme Dizisi, İstanbul